Σεμινάριο DSLR Video Shooting
Η παρακάτω παρουσίαση έγινε στα πλαίσια του σεμιναρίου Live Cinema του Κινηματογραφικού Τομέα Π.Ο.Φ.Π.Α.
Ξεκινώντας είναι πολύ σημαντικό να τονίσω κάτι πολύ απλό, πώς...
"όλα είναι εργαλεία"
Είτε πρόκειται για μια μηχανή αξίας 200 ευρώ, είτε πρόκειται για μια μηχανή αξίας 20000 ευρώ, καλό είναι να έχουμε στο νου μας πως μιλάμε για άψυχα αντικείμενα που θα μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε όμορφες εικόνες. Σίγουρα, μια πιο ακριβή μηχανή πιθανόν να μπορεί να μας δώσει καλύτερες εικόνες συγκριτικά ή να έχει καλύτερη εργονομία, όταν όμως θα έχουμε βρει το τέλειο φως ή το τέλειο πλάνο, εκείνη ακριβώς τη στιγμή δεν θα έχει καμία σημασία το κόστος της μηχανής.
Πολύ συνοπτικά να αναφέρουμε πως από τη δημιουργία του πρώτου ψηφιακού αισθητήρα μέχρι την πρώτη εμπορικά απόπειρα για dSLR χρειάστηκε να περάσουν 30 χρόνια. Πρώτη λοιπόν η Nikon D1. Αντίστοιχα, πρώτη video dSLR πάλι η Nikon, με την D90, όχι όμως σε 1080p ανάλυση. Σε αυτή την ανάλυση, γνωστή ως Full HD {Full High Definition} πρώτες ήταν η Panasonic GH1 και στη συνέχεια η Canon 5D II. Η πρώτη βέβαια, δεν είναι dSLR αλλά mirrorless, ενώ η δεύτερη, πήρε με αναβαθμίσεις του λογισμικού της τελικά 24 καρέ, αρχικά όμως έγραφε μόνο στα 30.
Η "επανάσταση" πάντως ήρθε από την Canon καθώς ο αισθητήρας της μηχανής ήταν ο μεγαλύτερος όλων και είχε για την εποχή πολύ καλές επιδόσεις και στο low light. Όταν λέμε μεγαλύτερος όλων, εννοούμε μεγαλύτερος ακόμη και από το S35 φιλμ που με αυτό γυρίζονται συνήθως οι ταινίες. Παρακάτω θα δούμε τη "μικρού μήκους" Reverie που βοήθησε στο να τρέξουν όλοι να αγοράσουν την 5D II.
Το Hollywood όμως, είδε στην ίδια μηχανή, ένα εργαλείο που θα το βοηθούσε να πει ιστορίες όπως ακριβώς θα τις είχαν στο νου τους οι παραγωγοί/σκηνοθέτες.
Φυσικά, το βασικό πλεονέκτημα αυτών των μηχανών είναι το πολύ μικρό τους μέγεθος. Επιπλέον, μπορούμε να επιλέξουμε φακούς από μια τεράστια γκάμα καθώς και να βάλουμε φακούς από άλλα συστήματα, ειδικά σε μηχανές όπως οι mirrorless που έχουν πολύ μικρή απόσταση {flange distance} από το mount {το σημείο που κουμπώνει ο φακός} μέχρι τον αισθητήρα. Ένα ακόμη πλεονέκτημά τους είναι η δυνατότητά τους να δουν σχεδόν στο σκοτάδι, ειδικά τα τελευταία μοντέλα όπως η Sony A7s.
Από την άλλη μεριά, τα μειονεκτήματα τους είναι πολλά. Κυριότερα είναι διάφορα προβλήματα της εικόνας που πηγάζουν από το γεγονός πως μιλάμε για φωτογραφικές μηχανές και όχι για βιντεοκάμερες. Στα τελευταία μοντέλα των εταιριών, κάποια από αυτά έχουν ελαττωθεί, ακόμη δε μπορούμε όμως να πούμε πως έχουν εξαλειφθεί. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι ο ήχος που καταγράφουν καθώς τα μικρόφωνα τους δεν είναι ιδιαίτερα καλά, όπως επίσης και οι προ-ενισχυτές που οι κατασκευαστές τοποθετούν στις μηχανές.
Τα προβλήματα της εικόνας που αναφέρονται στην εικόνα 6, τα εξηγεί πολύ ωραία στο παρακάτω video ο αξιαγάπητος Griffin Hammond, από το 3:15 και μετά!
Παραπάνω, βλέπουμε πολύ συνοπτικά τους λόγους που πολλές φορές το υλικό από μια "φθηνή" μηχανή μπορεί να δείξει πολύ "ακριβό". Γενικά καλό είναι να έχουμε κατά νου πως οι dSLRs χρειάζονται με κάποιον τρόπο σταθεροποίηση, η αν κάτι τέτοιο δεν το θέλουμε ή δε μπορούμε οικονομικά να το υποστηρίξουμε, θα ήταν... σοφό να επενδύσουμε σε φακούς με σταθεροποιητή εικόνας ή ακόμη και σε σώματα μηχανών που ενσωματώνουν αυτή τη λειτουργία.
"η καλύτερη κάμερα είναι αυτή που έχεις μαζί σου"
Πολύ σημαντικό είναι και το να μην ξεχνάμε την κάμερα στο σπίτι! Επιπλέον, να διευκρινίσω πως τα megapixel δεν έχουν σημασία όταν μιλάμε για βίντεο, καθώς...
full hd video {1080p} είναι περίπου 2MP
4K video είναι περίπου 8MP ή 9MP {ανάλογα το φορμά}
Στην εικόνα 11 φαίνονται οι διαφορές στα μεγέθη των αισθητήρων. Ο full frame είναι στο μέγεθος ενός καρέ του φωτογραφικού φιλμ 35mm, ενώ ο aps-c είναι περίπου στο μέγεθος ενός καρέ του... κινηματογραφικού φιλμ 35mm. Πρακτικά, μιλάμε για το ίδιο φιλμ αλλά στην πρώτη περίπτωση εκτίθεται οριζόντια, ενώ στη δεύτερη κάθετα. Τα διαφορετικά μεγέθη επηρεάζουν τόσο το βάθος πεδίου {το μέρος της εικόνας που φαίνεται εστιασμένο} όσο και το crop factor των φακών μας. Αυτό σημαίνει πως μια μηχανή με micro 4/3 αισθητήρα {μέγεθος δηλαδή περίπου το ένα τέταρτο του full frame} θα έχει μεγαλύτερο βάθος πεδίου και ταυτόχρονα επειδή είναι crop x2, ένας πενηντάρης {50mm} φακός σε full frame, πάνω στη micro 4/3 μηχανή θα γίνει κατοστάρης {100mm}!
Αυτό λοιπόν που κάνει τις εικόνες των dSLR να ξεχωρίζουν είναι η ιδιαίτερη "φιλμική" αισθητική που μπορούν να δώσουν. Το βάθος πεδίου που προανέφερα είναι ενδεικτικό, καθώς με τη σωστή του χρήση μπορούμε πολύ εύκολα να καθοδηγήσουμε το μάτι του θεατή.
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο που είναι καλό να θίξουμε είναι το δυναμικό εύρος {dynamic range}. Ουσιαστικά μιλάμε για το πόσες φωτιστικά διαβαθμίσεις μπορούμε να καταγράψουμε από τα πιο φωτεινά σημεία στα πιο σκοτεινά της εικόνας μας. Οι dSLR στο βίντεο δεν έχουν ιδιαίτερα υψηλό δυναμικό εύρος {μιλάμε για περίπου 8 stops}, μπορούν όμως με διάφορες τεχνικές που θα δούμε παρακάτω να καταγράψουν ακόμη παραπάνω. Φυσικά, να διευκρινίσω πως βιντεοκάμερες αντίστοιχης αξίας δεν είναι καλύτερες στο συγκεκριμένο τομέα, οπότε ουσιαστικά δεν έχουμε να κάνουμε με πρόβλημα ή μειονέκτημα των dSLR αλλά των αισθητήρων γενικότερα.
Λόγω του συστήματος FAT που χρησιμοποιούν οι κάρτες μνήμης {CF και SD συνήθως}, τα αρχεία βίντεο δε δύναται να ξεπεράσουν σε μέγεθος τα 4 γίγα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορούμε να καταγράψουμε περίπου 12 λεπτά υλικού πριν η κάμερα σταματήσει. Σε κάποια μοντέλα, σίγουρα στα περισσότερα καινούρια, οι μηχανές αντί να σταματήσουν την εγγραφή δημιουργούν νέα αρχεία. Αυτή τη φορά, το όριο είναι τα 30 λεπτά καθαρά για λόγους φορολογίας.
Οι διάφοροι κατασκευαστές χρησιμοποιούν διαφορετικούς codecs όπως επίσης και διαφορετικά bitrate για τις μηχανές τους. Ένας καλός τρόπος για να υπολογίσουμε την κάρτα που χρειαζόμαστε είναι να διαιρέσουμε το bitrate της μηχανής μας με το 8. Αυτό χρειάζεται καθώς το bitrate μετράτε σε bits ανά δευτερόλεπτο ενώ η ταχύτητα των καρτών σε Byte {1 Byte = 8 bits}. Επίσης, ακόμη και αυτό τον υπολογισμό να κάνουμε, πάλι θα πρέπει να στοχεύσουμε σε ακόμη πιο γρήγορες κάρτες καθώς συνήθως η ταχύτητα που αναγράφεται δεν είναι η μέγιστη σταθερή της κάρτας.
Όπως έχουμε την ανάλυση, έτσι έχουμε και τα καρέ ανά δευτερόλεπτο ή τον λόγο πλευρών {aspect ratio}. "Κινηματογραφικά" θεωρούνται τα 24 καρέ ενώ στην τηλεόραση χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη τα 25 και στην Αμερική τα 30.
Το aspect ratio είναι πλην ελαχίστων εξαιρέσεων 16:9 αλλά μπορούμε να "κόψουμε" στο post την εικόνα μας για να προσομοιάσουμε άλλα όπως το πιο κινηματογραφικό 2,39:1.
Την έκθεση μας την ελέγχουμε με πολλούς τρόπους. Οι "βασικοί" τρεις είναι το ISO {η ευαισθησία του αισθητήρα}, η ταχύτητα του κλείστρου καθώς και η επιλογή του διαφράγματος. Γενικά, υψηλό ISO σημαίνει πιο φωτεινή εικόνα αλλά και color noise, υψηλή ταχύτητα κλείστρου σημαίνει πιο σκοτεινή εικόνα ενώ πολύ ανοιχτό διάφραγμα σημαίνει πιο φωτεινή εικόνα και πάλι. Όλες όμως αυτές οι επιλογές έχουν επιδράσεις πάνω στην εικόνα μας όπως είδαμε από το ISO. Συγκεκριμένα, πιο ανοιχτό διάφραγμα σημαίνει μικρότερο βάθος πεδίου. Τέλος, η ταχύτητα του κλείστρου είναι ιδανικό να είναι διπλάσια από τα καρέ που τραβάμε ανά δευτερόλεπτο. Έτσι θα έχουμε την πιο "φιλμική" εικόνα. Φυσικά, μπορούμε να παίξουμε με όλα τα παραπάνω για τη δημιουργία κάποιου εφφέ.
Όταν κάνουμε γύρισμα σε εξωτερικό χώρο έχουμε πάντα στο νου μας πως η πιο δυνατή πηγή φωτός είναι ο ήλιος οπότε γυρίζουμε με βάση αυτό και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ανακλαστήρες ή φίλτρα για να τον ελέγξουμε. Χαρακτηριστικά φίλτρα είναι τα ουδέτερα {ND}, τα οποία είναι στην ουσία κάτι σαν γυαλιά ηλίου για τη μηχανή μας!
Δεν πρέπει να ξεχνάμε να κάνουμε white balance. White balance είναι μια διαδικασία που κάνουμε για να "δείξουμε" στην κάμερα τι είναι λευκό {ή τι θέλουμε εμείς η κάμερα να νομίζει πως είναι λευκό} και η κάμερα μετά αποδίδει σωστά τα υπόλοιπα χρώματα. Επιπλέον, μέσα από τις ρυθμίσεις κάθε μηχανής, μπορούμε να τροποποιήσουμε σύμφωνα με τις ανάγκες μας τον κορεσμό, την αντίθεση, την οξύτητα της εικόνας, ακόμη και τα χρώματα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως μπορούμε να τραβήξουμε ασπρόμαυρο βίντεο κατευθείαν από τη μηχανή αντί να το προσομοιάσουμε στο post.
Όσον αφορά το δυναμικό εύρος που προανέφερα, μια τεχνική για να το αυξήσουμε είναι το HDR. Στην ουσία τραβάμε δύο εικόνες με διαφορετική έκθεση, η μία πιο φωτεινή, η άλλη πιο σκοτεινή και τις συνδυάζουμε. Υπάρχουν κάμερες που μπορούν να το κάνουν αυτό κατευθείαν, υπάρχουν άλλες περιπτώσεις που θα δημιουργήσουμε την τελική εικόνα εμείς κατά τη διάρκεια του μοντάζ.
Τέλος, ένα σημαντικό κεφάλαιο είναι το raw βίντεο, μιλάμε δηλαδή για βίντεο που δεν έχει συμπιεστεί και που έχει κρατήσει όλη την πληροφορία. Έτσι, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε με την εικόνα μας σχεδόν ό,τι θέλουμε, οι "αντοχές" των αρχείων μας πολλαπλασιάζονται, το ίδιο και η ποιότητά τους. Φυσικά, όλα αυτά έρχονται με τίμημα το μέγεθος των αρχείων το οποίο περίπου δεκαπλασιάζεται. Το παρακάτω βίντεο δείχνει τις διαφορές ανάμεσα σε συμπιεσμένο {H.264} και ασυμπίεστο {raw} βίντεο ξεκάθαρα.
Παραπάνω είδαμε πως ένα από τα μειονεκτήματα των dSLR είναι ο ήχος τους. Ευτυχώς μπορούμε να το ξεπεράσουμε και έχουμε πολλές επιλογές. Μια καλή αρχή είναι να κλείσουμε το AGC, το οποίο στην ουσία ανεβοκατεβάζει κατά βούληση την ευαισθησία του μικροφώνου. Επιπλέον, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάποιο εξωτερικό μικρόφωνο ή ακόμη και κάποιον εξωτερικό εγγραφέα ήχου. Να καταγράψουμε δηλαδή τον ήχο σε μια ξεχωριστή πηγή και μετά να συγχρονίσουμε τα δύο υλικά μας, την εικόνα από την κάμερα και τον ήχο από τον εγγραφέα. Για να γίνει αυτή η διαδικασία σωστά, βολεύει να χρησιμοποιούμε κλακέτα κατά τη διάρκεια του γυρίσματος ή να καταγράφουμε στην κάμερά μας έναν ήχο "οδηγό", έτσι ώστε να αξιοποιήσουμε κάποιο πρόγραμμα όπως το Plural Eyes για να συγχρονίσει μόνο του τον ήχο μας συγκρίνοντας μεταξύ τους τις δύο ηχητικές πηγές.
Οι φωτογραφικοί φακοί που μπορούμε να αξιοποιήσουμε στις μηχανές είναι πραγματικά αμέτρητοι καθώς κάθε εταιρία έχει στον κατάλογό της φακούς για κάθε budget αλλά και για κάθε ανάγκη. Επιπλέον, με φθηνούς αντάπτορες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σχεδόν όποιον φακό θέλουμε ή έχουμε, ειδικά σε μηχανές όπως οι mirrorless που έχουν μικρή flange distance. Φυσικά πέρα από τους φωτογραφικούς, μπορούμε να βρούμε ειδικούς φακούς όπως είναι οι tilt & shift, ενώ άλλη μια ολόκληρη κατηγορία φακών είναι οι κινηματογραφικοί φακοί.
Πολύ συνοπτικά, ο διαχωρισμός μεταξύ σταθερών και zoom φακών έχει να κάνει με τη δυνατότητα των δεύτερων να αλλάζουν εστιακή απόσταση. Οι σταθεροί όμως έχουν συνήθως το πλεονέκτημα του μεγαλύτερου διαφράγματος, οπότε αφήνουν περισσότερο φως να φτάσει στον αισθητήρα. Αν επιλέξουμε κάποιον zoom φακό, είναι κατά τη γνώμη μου σημαντικό να προτιμήσουμε κάποιον με σταθερό ελάχιστο διάφραγμα έτσι ώστε όταν κάνουμε zoom in ή zoom out το υλικό μας να είναι ωφέλιμο.
Επειδή αύριο-μεθαύριο θα θέλουμε να αγοράσουμε μια μηχανή, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία το όνομα της εταιρίας. Αυτό που έχει σημασία είναι να βρούμε μια μηχανή που να μπορεί να μας δώσει στα χρήματα που έχουμε τα χαρακτηριστικά που θέλουμε. Επίσης, ένας ακόμη καλός τρόπος επιλογής είναι να δούμε αν έχουμε παλιούς φακούς, σε τι σύστημα μπορούμε να τους αξιοποιήσουμε και να κινηθούμε προς τα εκεί.
Τέλος, είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε να κάνουμε αντίγραφα ασφαλείας στο υλικό μας. Οι σκληροί δίσκοι, όπως και οι κάρτες μνήμης, έχουν ένα συγκεκριμένο προσδόκιμο ζωής, από την άλλη όμως, πολλές φορές χαλάνε. Για να μη βρεθούμε προ απροόπτων, καλό είναι να κρατάμε τουλάχιστον ένα αντίγραφο των σημαντικών αρχείων μας. Τελείως αντίθετα, δεν πρέπει να ξεχνάμε και να διαγράφουμε. Όταν τραβάμε μη χρήσιμο υλικό και το κρατάμε χωρίς λόγο, πολλές φορές χωρίς καν να το βλέπουμε, απλά γεμίζουμε άσκοπα δίσκους. Καλό είναι να ξεσκαρτάρουμε και να κρατάμε το καλό μας υλικό έτσι ώστε να μπορούμε και να το βρούμε {το καλό υλικό εννοώ} πολύ πιο γρήγορα!
Η παραπάνω παρουσίαση, καθ΄ ότι έγινε προφορικά, περιελάμβανε ακόμη περισσότερες πληροφορίες που είναι δύσκολο να αποδοθούν σε μια έκταση κειμένου που είναι αποδεκτή για ανάγνωση στο διαδίκτυο. Να ενθαρρύνω λοιπόν τον κάθε ενδιαφερόμενο να αναζητήσει παραπάνω γνώσεις και μόνος του με αφετηρία τα παραπάνω και σίγουρα να πειραματιστεί!
